Giáo án Ngữ văn 12 Cánh diều bài 1: Viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tri thức về kiểu bài

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc SGK và trả lời câu hỏi: 

+Kiểu bài viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện là gì?

+ Yêu cầu đối với kiểu bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện như thế nào?

+ Bố cục bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện ra sao?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ được giao

- GV quan sát và hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 3: Trao đổi thảo luận, báo cáo sản phẩm

- GV mời đại diện HS trình bày kết quả trước lớp

- GV yêu cầu cả lớp lắng nghe và bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện

- GV nhận xét về thái độ làm việc và kết quả học tập của hs

- GV chốt kiến thức và dẫn dắt sang hoạt động mới

1. Tri thức về kiểu bài

• Kiểu bài:

Bài văn nghị luận so sánh đánh giá hai tác phẩm truyện là kiểu bài nghị luận văn học dùng lí lẽ và bằng chứng để làm sang tỏ những điểm tương đồng/khác biệt về đặc điểm/giá trị nội dung và nghệ thuật của hai tác phẩm truyện đó.

• Yêu cầu đối với kiểu bài:

+ Chỉ ra một số điểm tương đồng, khác biệt giữa hai tác phẩm theo yêu cầu của đề bài.

+ Kết hợp so sánh với nhận xét, đánh giá về giá trị của hai tác phẩm; phân tích sự tương đồng/khác biệt giữa hai tác phẩm (như hoàn cảnh lịch sử, bối cảnh văn hóa xã hội, phong cách nghệ thuật của tác giả hay trường phái, thời đại mà tác giả đại diện…).

+ Sử dụng lí lẽ bằng chứng thuyết phục.

+ Sắp xếp luận điểm, lí lẽ, bằng chứng theo trình tự hợp lí, diễn đạt rõ ràng, mạch lạc.

• Bố cục

• Bố cục bài viết gồm có 3 phần:

+ Mở bài: Giới thiệu hai tác phẩm truyện và nêu nội dung, vấn đề cần so sánh, đánh giá.

+ Thân bài: Phân tích, so sánh hai tác phẩm để làm rõ điểm tương đồng, khác biệt về đặc điểm, giá trị nội dung và nghệ thuật của hai tác phẩm truyện. Có thể lần lượt chỉ ra những điểm tương đồng/ khác biệt về nội dung/hình thức hoặc điểm tương đồng/khác biệt trên từng khía cạnh của nội dung, vấn đề.

+ Kết bài: Khẳng định lại đặc điểm thể loại của tác phẩm, những giá trị chung và nét độc đáo ở mỗi tác phẩm nêu cảm nghĩ về phong cách sáng tác của mỗi tác giả.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 2: Phân tích ngữ liệu tham khảo

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ 

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi, dựa vào văn bản trong SGK trang 36 và thực hiện những yêu cầu sau:

• Văn bản lựa chọn đi sâu vào cấp độ nào để tiến hành so sánh? Việc so sánh dựa trên tiêu chí nào?

• Việc lập bảng có tác dụng gì trong thao tác so sánh? Xác định hai ý chính trong đoạn văn ngay sau bảng so sánh. Hai ý này có quan hệ thế nào với bảng so sánh ở trên?

• Văn bản trên có đảm bảo các yêu cầu của một bài so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện không? Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV quan sát và hỗ trợ (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả học tập và thảo luận

- GV mời 2 - 3 học sinh trình trước lớp.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá và chuẩn kiến thức GV

II. Phân tích ngữ liệu tham khảo

1.

- Văn bản lựa chọn nhiều cấp độ để so sánh bao gồm có: cốt truyện, nhân vật cùng tình huống…

- Việc so sánh dựa trên các tiêu chí như:

+ Điểm tương đồng: nhân vật, tình cảm giữa hai nhân vật, kết thúc.

+ Điểm khác biệt: nhân vật, tình cảm của hai nhân vật, trở ngại của tình yêu, kết thúc.

2.

- Việc lập bảng đưa lại tác dụng lớn trong việc quan sát trực quan, người đọc có thể nhanh chóng và dễ dàng nắm được các tiêu chí so sánh giữa hai tác phẩm và số ý so sánh.

- Hai ý chính trong đoạn văn sau bảng:

+ Cốt truyện của Trương Chi là câu chuyện đầy đớn đau về một tình yêu không thành, xoáy sâu vào nỗi cô đơn của con người. Kết thúc câu chuyện là trái tim mãi mãi không được đón nhận tình yêu của chàng trai.

+ Cốt truyện của câu chuyện tình ở Thanh Trì gần giống với mô típ ở Trương Chi tuy nhiên có nhiều sự đổi khác. Ở đây không còn là nhân vật nam mà là nhân vật nữ bị hóa đá trái tim bởi sự ngăn cấm của gia đình. Có một sự thay đổi là người đầu tiên phát hiện là cha nàng không phải người yêu của nàng. Kết thúc câu chuyện oan tình được hóa giải bởi nước mắt của sự thấu hiểu, yêu thương và hối hận.

- Hai ý chính trong đoạn văn sau bảng có quan hệ mật thiết với bảng so sánh. Là sự tóm tắt, tổng kết cho các điểm tương đồng và điểm khác nhau giữa hai tác phẩm, cùng với lời bình phẩm về sự khác biệt trong từng chi tiết, từ nhân vật, diễn biến cho đến kết thúc.

3.

- Văn bản trên chưa đảm bảo yêu cầu của một bài so sánh bởi lẽ:

+ Văn bản đã chỉ ra được đối tượng so sánh: cốt truyện, nhân vật, tình huống,... và phạm vi so sánh là so sánh giữa hai mô típ.

+ Văn bản đã phân tích được điểm giống và khác nhau của hai mô típ. Chỉ ra được ý nghĩa của sự khác nhau ấy, giúp người đọc nhận thấy tính độc đáo và đề cao cá tính sáng tác của tác phẩm

+ Tuy nhiên văn bản chưa chỉ lí giải nguyên nhân dẫn đến sự giống nhau và khác nhau giữa hai tác phẩm, cũng như chưa rút ra được nhận thức về đặc điểm thể loại, quy luật sáng tạo và tiếp nhận văn chương.

CẤU TRÚC KIỂU BÀI SO SÁNH, ĐÁNH GIÁ HAI TÁC PHẨM VĂN HỌC

Mở bài

Giới thiệu tác phẩm, tác giả, thể loại.

Nêu khái quát nội dung, vấn đề cần so sánh, đánh giá.

Thân bài

Luận điểm làm rõ sự tương đồng giữa hai tác phẩm.

Luận điểm làm rõ sự khác biệt giữa hai tác phẩm.

Kết bài

Khẳng định lại những điểm chung và nét độc đáo của mỗi tác phẩm 

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Quy trình viết bài 

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS lựa chọn 2 tác phẩm để so sánh: 

+ Tóm tắt quy trình viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện?

+ HS tiến hành tìm ý, lập dàn ý như thế nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV quan sát và hỗ trợ (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả học tập và thảo luận

- GV mời 1 - 2 học sinh trình trước lớp.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá và chuẩn kiến thức GV

I.  Quy trình viết bài

* Quy trình viết bài văn nghị luận so sánh đánh giá hai tác phẩm được thực hiện như sau:

• Lưu ý trong từng bước thực hiện viết bài

*Bước 1:  Chuẩn bị viết

+ Đọc kĩ hai văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên của Nguyễn Dữ và truyện cổ tích Thạch Sanh.

+ Tìm yếu tố kì ảo trong hai văn bản.

*Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý

- Trả lời các câu hỏi:

+ Đối tượng và phạm vi so sánh là gì?

+ Những điểm tương đồng giữa các yếu tố kì ảo trong hai tác phẩm?

+ Những điểm khác biệt giữa yếu tố kì ảo trong hai tác phẩm?

+ Có thể rút ra những nhận xét, đánh giá như thế nào?

*Bước 3: Viết bài

- Đọc kĩ hướng dẫn viết trong SGK để bài viết đáp ứng yêu cầu kiểu bài.

*Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa.

+ Kiểm tra về nội dung và hình thức của bài viết.

+ Nhận biết các lỗi còn mắc phải và cách chỉnh sửa.

+ Tự đánh giá kết quả viết.