Giáo án Ngữ văn 12 Cánh diều bài 2: Loạn đến nơi rồi! (Trích Mùa hè ở biển – Xuân Trình)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả Xuân Trình

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- Dựa vào kiến thức đã chuẩn bị ở nhà, HS hãy trả lời các câu hỏi liên quan đến tác giả Xuân Trình:

Tìm hiểu về cuộc đời cũng như sự nghiệp của tác giả Xuân Trình:

+ Thân thế, sự nghiệp.

+ Sự nghiệp văn chương.

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS chia vai đóng cặp để thực hiện phỏng vấn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Xuân Trình: (1936 - 1991)

- Quê: Làng Lỗ Xá, Xã Yên Hưng, Huyện Ý Yên, Tỉnh Nam Định.

- Ông là nhà viết kịch, nhà lãnh đạo sân khấu tiên phong của sự nghiệp đổi mới. 

- Ông được đánh giá là cánh chim đi đầu trong việc dự báo đời sống xã hội.

- Ông cũng giữ nhiều chức vụ như: vai trò Phó Tổng thư ký Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam; Tổng biên tập Tạp chí Sân khấu; Giám đốc Nhà xuất bản Sân khấu; nhà biên kịch.

b. Tác phẩm

- Các tác phẩm tiêu biểu: Mùa hè ở biển, Nửa ngày về chiều, Đợi đến mùa xuân, Bạch đàn liễu, Quê hương Việt Nam…

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu văn bản “Loạn đến nơi rồi”

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia HS thành 2 nhóm, hướng dẫn HS cách đọc văn bản và trả lời câu hỏi:

+Nhóm 1: Trình bày xuất xứ của văn bản “Loạn đến nơi rồi”. 

+ Nhóm 2: Trình bày bố cục của văn bản?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS suy nghĩ cá nhân và tiến hành thảo luận trong vòng 3 phút.

- Nhóm nào hoàn thành sớm sẽ được trình bày và lấy điểm.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức

2. Văn bản “Loạn đến nơi rồi”

a.  Đoạn trích “Loạn đến nơi rồi”

+ Thể loại: Hài kịch

+ Đoạn trích “Loạn đến nơi rồi” trích từ Mùa hè ở biển. Được in trong Kịch Xuân Trình, NXB Sân khấu, Hà Nội, 1995.

Gồm có 4 phần cụ thể:

+ Phần 1 (từ đầu đến...đậy lên chiếc guồng): Người dân tại làng chào đón Đoàn Xoa về thăm nhà và sự việc “khoán chui” bắt đầu hé lộ từ đây.

+ Phần 2  (tiếp theo đến...tôi hoặc ông ấy): Sự việc “khoán chui” bị lộ.

+ Phần 3 (tiếp theo đến...đem đi mà bán): Cuộc gặp gỡ của ông Đoàn Xoa và thủy thủ.

+ Phần 4 (đoạn còn lại): Cuộc gặp gỡ của ông Đoàn Xoa và Quân.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Xác định tình huống và xung đột kịch

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia lớp thành các nhóm thảo luận trong vòng 3 phút để trả lời câu hỏi sau đây.

+ Tóm tắt và nêu tình huống của đoạn trích?

+ Đoạn trích thể hiện xung đột giữa những nhân vật nào? Vì sao giữa các nhân vật lại nảy sinh xung đột?

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

II. Xác định tình huống và xung đột kịch

1. Hành động kịch

• Tóm tắt

Ông Đoàn Xoan có dịp về thăm nhà, thăm lại làng xã thấy mọi việc có tiến triển tốt đẹp, ông muốn ở lại chơi thêm mấy hôm mà không biết rằng cả xã đang giấu việc làm khóan chui. Trong quá trình dạo quanh xóm làng, ông đã sinh nghi vì thấy ruộng đồng chia nhỏ nhưng không một ai chịu nói sự thật. Cho đến cuộc nói chuyện với Cụ Bản, ông Đoàn Xoa mới vỡ lẽ ra sự thật và ông không thể chấp nhận được, muốn báo lên trung ương. Ông lại ra bãi biển mua cá, thấy ngư dân cũng “bán chui”, lấy của công bán cho riêng mình, ông và anh thuyền trưởng đối chất tư tưởng với nhau, và kết thúc đoạn trích là sự hậm hực của ông Đoàn Xoa trước tình thế loạn lạc như này.

• Tình huống kịch

Ông Đoàn Xoa về thăm làng có nhiều sự thay đổi tích cực. Đang ngồi nói chuyện với mọi người ông nhận ra cả xã đã bí mật thực hiện khoán chui. Trước sự thật đó, ông không chấp nhận được và muốn báo lên trung ương.

1. Xung đột kịch

• Xung đột giữa ông Xoa và cụ Bản, bí thư Hướng

+ Thấy ông Xoa về, cụ Bản - một trong số những người dân của hợp tác xã từng phải đi ăn xin trước đây, nay đã xây được nếp nhà ngói mới, sang mời ông bà Xoa dự buổi cất nóc.  Tại đây, trong cuộc nói chuyện với bí thư Hướng, cụ Bản, ông Xoa phát hiện sự thật rằng người dân làm khoán chui ruộng đất.

→ Ông Xoa cho rằng người dân có thể làm đến chết trâu, chết bò nhưng người dân giờ đi làm khoán chui thì họ làm cái gì. Ông cho rằng họ làm không làm cho hợp tác xã vì trụ sở sân kho vắng tanh. Ông nghĩ rằng tình huống này rối loạn, không đúng với trật tự kỉ cương vốn có >< Cụ Bản cho rằng người dân vẫn đi làm chăm chỉ từ tinh mơ, họ đã biết thay đổi phương thức sản xuất: đốt lửa hun khói đuổi sương cho trâu biết đường đi, cày đúng thời vụ. Người dân làm vì hạt gạo, vì đời sống phát triển hơn. 

• Xung đột giữa ông Xoa và thủy thủ đánh cá.

+ Khi ra bãi biển ông Xoa gặp bác thủy thủ cõng một sọt đầy cá thu đang chuẩn bị cho người mua. Ông nghĩ rằng cho đây là hình thức bán chui, bởi việc này phải khiêng đến cho mậu dịch; đi trái với chủ trương của nhà nước.

• Ông Xoa cho rằng các thủy thủ đánh cá đang làm hành động trái pháp luật, đi trái với chủ trương của nhà nước, yêu cầu phải làm biên bản >< Thủy thủ việc bán cá cho người mua là điều hoàn toàn bình thường bởi đó là công việc làm ăn của họ và ông Xoa không có tư cách gì để yêu cầu thủy thủ như vậy.

• Xung đột giữa thuyền trưởng Quân và Đoàn Xoa về việc giải quyết vụ việc trước của thủy thủ.

Ông Xoa khăng khăng rằng cá là sản phẩm của nhà nước và đoàn thuyền của Quân không có quyền đem bán ra ngoài. Ông cho rằng người dân phải làm việc lý tưởng chứ không nên vì miếng ăn, phải xây dựng cho tổ quốc vì đất nước còn nghèo >< Quân cho rằng người dân phải làm việc vì miếng ăn, cho đời sống của chính họ bởi những câu nói, lý tưởng dù hay thế nào cũng không thể giúp cho cuộc sống của họ. Vì thế, người dân có quyền bán và không ai có quyền ngăn cản họ.